Yarımadanıñ arbiyleştirilüvi
Qırım Rusiye tarafından işğal etilgen soñ yarımada ve Qara ve Azaq deñizleriniñ bütün bölgesiniñ arbiyleştirüv esnası olıp keçe.
Bu tek Ukrainanıñ degil, dünya toplulığını da raatsızlay. BMT BA Qırım MC ve Aqyar şeeriniñ, Qara ve Azaq deñizleri qısmınıñ arbiyleştirilmesine dair 2018, 2019, 2020 seneleri qabul etilgen qararları buña delâlet ete.
Rusiye işğalden evel yarımadada olğan arbiylerniñ sayısını üç qat arttırdı – 12 500 kişiden 40 000 kişege qadar.
Rusiye ciddiy şekilde Qırımdaki arbiy quvetleriniñ qara, ava ve deñiz qısımlarını quvetleştirdi ve yañarttı. İşğalcilerniñ teminlevinde arasında 900-ge yaqın arbiy zırhlı maşna, 195-ten ziyade tank, 283-ten ziyade artilleriya sisteması, 50 tikuçar ve 100 türlü uçaq bar.
Qırımnıñ özek silâsınıñ yerleştirilmesi içün arbiy infraterkibiniñ azırlanması, şu cümleden özek silâlar içün eski Sovet anbarlarınıñ ğayrıdan quruluvı ve yañartıluvı raatsızlay. Özek silâsınıñ taşıyıcıları (gemiler, raketalar, uçaqlar) artıq yarımadada yerleştirilgen.
Bundan ğayrı Rusiye infraterkipni inkişaf etip ve arbiy gemilerniñ miqdarını arttırıp Azaq deñizi ve Keriç boğazını arbiyleştire. Keriç köprüniñ qanunsız quruluvı bölgedeki tehditlerniñ seviyesini emiyetli derece arttırdı, çünki:
- köpür, Qırım yarımadasınıñ daa da arbiyleştirilmesi içün yañı infraterkip imkânlaranı temin ete;
- köpür qoşma quvetlerniñ yerleşirilmesine sebeptir (köpür ve onıñ infraterkibiniñ qorunmasını bahane etip);
- köpür, Azaq deñizinde Ukraina limanlarınıñ blokadasını qurmaq içün Ukraina ve çetel gemileriniñ Keriç boğazından Azaq deñizine/ deñizinden keçmesini saylap bloklamaq siyasetini ömürge keçirmek içün bir fırsattır.
Rusiye Federatsiyası Keriç köprüni qorumaq suniy bahanesi ile endi 2018 senesi boş ayda Ukrainağa qarşı silâlı tecavuz areketini ömürge keçirdi. O zaman 3 ukrain gemisi ateşke tutuldı ve soñra ekipaj azaları ile beraber zapt etildi. Bundan ğayrı, 2921 senesi oraq ayında Rusiye prezidenti öz fermanı ile RF Milliy gvardiyasına Qara ve Azaq deñizleriniñ suvlarını blok etmege aq berdi.
Rusiyeniñ böyle faaliyetiniñ em Ukrainanıñ, em de bütün bölgeniñ telükesizligine büyük tesiri bar. Dünya toplulığınıñ devamlı tazyığına baqmadan, Rusiye Qırımnı qara, ava ve deñiz qısımlarından ibaret olğan küçlü arbiy bazağa çevirmege devam ete. Qırımdaki arbiy bulunuvı artıq Rusiyege böyle imkânlar bere:
- Rusiyeden uzaqta, şu cümleden Suriyede de arbiy ameliyatlar keçirmek;
- bölgede gemiler qatnavı serbestligini sıñırlamaq;
- Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı tecavuzınıñ artması taqdirinde Ukrainanıñ cenübiy bölgelerine ücüm etmek.