Medeniyet ölçevi

Stories of Crimea

«Stories of Crimea» – ziyaretçini Qırımnıñ tarihı ve medeniyetine  daldırğan immersiv mültimedia installâtsiyasıdır.  Añlatuvnıñ üç qatı çeşit körülme şekilleri vastasınen taqdim etile:

  • Qırımnıñ biñ yıllıq tarihınıñ dinamik areketleri ve deñişüv noqtaları qum areketleştirüvi yardımınen tasvir etilgen; 
  • köz qamaştırıcı tabiatnı, acayip landşaftlarnı, ayrette qaldırğan manzaralarnı ukrain ve qırımtatar ressamlarınıñ eserlerinde  köremiz; 
  • ananeviy örnekler qırımtatar medeniyetiniñ autentik quvetini qayd etmekte.

Qırımnıñ tarihı taaciplendirici, coşqun, eyecanlandırıcı ve daa mamontlaren neandertallar yaşağan devirlerden uzana. Asırlar devamında yarımadada onlarca qabile, qavim ve halqlar peyda olıp, yaşağanı. Bugün-de-bugün qırımtatarlar, qaraimler ve qırımçaqlar tarihiy olaraq Qırımda şekillengen ve Ukrainadan ğayrı vatanları olmağanı içün Ukrainanıñ tamır halqları dep sayıla. Qırım tarihınıñ köpçegi – de qırımtatar devleti Qırım Hanlığınıñ qurulmasına, de yarımadanıñ Katerina II tarafından ilhaq etilmesine, ondan sebep ise yarımadada repressiyalar başlatılmasına, soñra yaş ve demokratik Ukraina devleti terkibinde yañıdan teklenüvge, ondan soñ ise kene de zapt etilüvge ve Rusiye tarafından vaqtınca işğalge yol aça. Lâkin biz, Qırımnıñ kene bir kün Ukraina ve Dünya haritasında serbest ve gül kibi bir yarımada olacağına inanamız.

Multimedia, qum areketleştirüvi, video-sanat, resim sanatı.

Kontseptsiya ve rejissörlıq: Tayis Poda.

Qum areketleştirüvi: Dzüba Katerına, Görina Tetâna.

Örnek: Rustem Skibin.

Bestekâr: Üsein Bekirov.

Multimedia: RocknLight Multimedia (Öleksiy Berezük, Ölena Semak, Vladıslava Şçepınska, Sergiy Juçenko).

Resimler (kollektsiyalardan): Rustem Eminov, Yuriy Hımıç, Zubeir Kadri-Zade.

Tesserakt QIRIM

Memleketniñ bütünligi ve birligi – cemiyetimizniñ esas degeri. İnsan ve onıñ sesi belli yönelişte bir bütünniñ inkişafını belgiley. 

Sezici panellerge qolunen toqunıp, installâtsiyanen tesirleşken er bir insan memleketniñ birligi içün öz virtual “reyini” qaldıra. Sezgiç nabıznıñ ritmini esaplap, onı başqalarnıñ da “reylerinen” yaratılğan umumiy örnekni tam etken körülgen element – virtual “reyge” çevire. Birleşken noqtalar, toqunmalarğa bağlı olaraq daima deñişken generativ installâtsiyanıñ resmini şekillendire. Körültüv canlıdır ve o, yañara ve areketli şekilde inkişaf ete. Sezgiçke toqunğan ve onda sıcaqlığını qaldırğan insanlarnıñ sayısı esaplanıp, sayğıçta kösterile.

Ekranlarda bekleme rejiminde ananeviy qırımtatar örnegini köstergen installâtsiya taqdim etile.  Sutun yüksekligi mustaqillik yılları devamında Qırımğa ait olğan statistik malümatqa köre teşkil etile. 

İnteraktiv multimedia installâtsiyası Qırım Platformasınıñ Toplaşuvı içün mahsus yaratıldı. Leyha, üç ölçüli sanat ve şeer eykelciligi obyektleriniñ azırlanuvında ve tanıtıluvında yañı yanaşuvnı taqdim ete.

Obyektniñ müellifi: Sergiy Nijınskıy.

Kurator: Katerına Ray.

Madeniy yapı 4,75 m.

Sezici cihazı olğan 4 led-ekranlar 1h1 m.

“Qırım timsalleri”

Er birimizniñ Qırım aqqında öz tüşüncesi bar. Faqat kerçekte bu nasıl bir yer, onıñ sakinleri ve medeniyeti aqqında neler bilemiz? Eñ müimi de, ne içün er birimiz içün Qırım – bu Ukraina? 

Leyhada Qırım timsalleri, yarımadada doğğan, tamırları andan olğan ya da  çoq vaqıt devamında anda yaşap, oña evim degen on qaramannıñ hatıraları vastasınen aks etile. Olarnıñ er birisi, şahsen onıñ içün Qırımdaki yaşayışnen olduqça bağlı simvolik obyekt aqqında ikâye ete. Bu 10 nesne, Roman Paşkovskiyniñ 10 resimlik seriyasınen beraber leyhanıñ ekspozitsiyasını teşkil ete. 

O, mensüplik ve bulunuv duyğusını yaratacaq şekilde qurulğan. Nesneler daa yañçıq qullanılğan kibi kösterile, olarda yaşayışnıñ sıcaqlığı, bir ğayıpnıñ accı tadı ve sönmegen ümüt sezile. Olardan er biri – ilk-evelâ bir kişi, bir şahsiyet aqqındadır. Çünki Qırım er kün yanımızda, ve bu ikâyeler epimiz aqqında. 

 

Treasures of Crimea

İnteraktiv video-divar, Qırımnıñ RF tarafından işğal etilmesi sebebinden bugün-de-bugün irişilmez olğan yarımadanıñ medeniy hazinesine qapı aça. Qorunmasız qalğan ve işğalciler tarafından yoq etilgen maddiy ve maddiyolmağan hazineniñ kelecek nesiller içün saqlanıp qalması içün deral halqara toplulıqnıñ kirişmesini kerek. 

Fotoresimlerge baqıp, yarımadanıñ medeniy mirasınıñ yüregi olğan obyektler aqqında bilgi almaq mümkün:

  • Skit altını – dünya medeniyetiniñ unikal yadikârlığı olğan ve qadimiy zamanlarda Qırımda yaşağan ealiden qalğan asabalıq. Ukraina müzey fondına ait olğan Skit altını toplamınıñ bir qısmı endi 7 yıldır RF-nen mahkeme davasınıñ sebebi olıp, Ukrainağa qaytarılıp olamay.

  • Hersones ya da Ceneviz qalesi – işğalci rus akimiyetiniñ vandallıq areketleri neticesinde yoq olayatqan antik tsivilizatsiya ve orta asırlarda qurulğan ticariy limannıñ qalımtıları.

  • Bağçasaraydaki Hansaray – restavratsiya işleri manaçığınen rus akimiyeti tarafından yoq etileyatqan qırımtatar halqınıñ eñ müim mimariy abidesidir.

  • Qırımtatarlarnıñ ananeleri – Ukraina tamır halqınıñ halq sanatı, tili, yemekleri, diniy yaşayışı kibi maddiyolmağan mirası inkişaf etip olamay ve vaqtınca işğal etilgen Qırımda zulumğa oğratıla.

Qırımğa mektüpler

Qırım işğal altında olğance, anda barıp olamaymız, anda yaşağan insanlarnen laf etip olamaymız, hatıra yerlerini ziyaret etip, ardıç ve kekik qoqularını alıp, eñ sevimli dağ yollarından keçalmaymız, deñiz dalğalarında sallanıp, yarımadanıñ medeniyeti ve tarihını körip olamaymız. Amma bizim içün bu bağnı saqlamaq pek müim, onıñ içün biz qayğılarmıznı, destegimizni ve eñ yaqın vaqıtta körüşecegimizge ümütlerimizni ifade etken mektüpler yollamaq kerekmiz. 

“Qırımğa mektüpler” adlı interaktiv portal üzerinden Qırım Platforması Toplaşuvınıñ musafirleri ve iştirakçileri, yarımadağa, onıñ sakinlerine, dost ve aqrabalarına, şeer ve köylerge, dağlar ve deñizge, abidelerge, tuvğan evine öz mektüplerini ve selâmlarını yollap olalar… Ve atta bu mektüpniñ aman-aman şu daqqası Qırımğa yetip barğanını da körmek mümkün.